محمدعلی مفرح

محمدعلی مفرح (زادهٔ ۱۲۹۴ در تهران، درگذشتهٔ ۱۳۶۲ در تهران) بنیانگذار بانک صادرات ایران است.

زندگی

محمدعلی مفرح در نهم آبان ماه سال ۱۲۹۵‏ در تهران متولد شد. دوران ابتدائی و متوسطه را در تهران گذراند. در اواسط دورهٔ متوسطه به اصرار پدرش مدتی ترک تحصیل کرد و در املاک پدر (قریه یاخچی‌آباد در جنوب تهران) به کشاورزی و دامداری مشغول شد و به همین دلیل گرفتن دیپلم به تأخیر افتاد. بعد از دیپلم به دانشکدهٔ افسری رفت.
محمد علی مفرح بعد از دانشکده افسری و جدائی از پدر در اوایل دهه بیست به خدمت وزارت دارائی درآمد و در ضمن به کارهای اجتماعی ادامه می‌داد و کارهایی از قبیل تشکیل کانون‌های کارآموزی، اجرای طرح جیره‌بندی و کارهای دیگری از این قبیل حاصل آن دوران است.
در اواسط سال‌های بیست برای ادامه تحصیل به هنرسرای عالی (دانشگاه علم و صنعت فعلی) رفت و در رشتهٔ ماشین‌های نساجی مشغول به تحصیل شد. در اواسط سال‌های بیست برای ادامهٔ تحصیل به هنرسرای عالی (دانشگاه علم و صنعت فعلی) رفت و در رشتهٔ ماشین‌های نساجی مشغول به تحصیل شد.
مفرح در اواسط دهه ۲۰ با مهین بانو حاج ‌سید حسن ‌تهرانی ازدواج کرد. او پنج فرزند داشت دو دختر و سه پسر به اسامی شهین، ابوالقاسم، شهناز، ناصر و منصور.
محمدعلی مفرح صبح روز جمعه ۲۲ مهرماه ۱۳۶۲ براثر سکتهٔ قلبی درگذشت و در بهشت زهرای تهران به خاک سپرده‌شد.

بانکداری

مفرح كانون كار و آموزش را در جنوب تهران جهت آموزش كارى جوانان جوياى كار پى‌ريزى مى‌كند و سپس با كمك دوستان و آشنايان خود روزنامهٔ «مجد ايران» را منتشر کرد. آنگاه كه سفارت انگليس خواست روزنامه را وارد بازى‌هاى سياسى كند روزنامه را يكسره تعطيل و به سراغ كارهاى بانكى رفت. او دوستان قدیمی و گردانندگان سابق روزنامهٔ منحل‌شدهٔ مجد ایران را گردهم آورد و با مشارکت آنان و عده‌ای از دوستان جدید، شرکت تجاری «سیروان» را بنیان نهاد.
مفرح در سال ۱۳۲۸ با همکاری تعدادی از اعضای کانون کار و آموزش، بانک بازرگانی ایران را تأسیس کرد. این همکاری بعد از مدتی به خاطر مسائل سیاسی ادامه نیافت و مفرح با جمعی از دوستان و باقی‌ماندهٔ گروهی که در دوران دانشکدهٔ افسری تشکیل داده‌بودند و گروه کار نام داشت، در آبان سال ۱۳۳۱ بانک صادرات و معادن ایران را با سرمایهٔ دو میلیون تومان به‌صورت اعتباری و سه هزار و پانصد تومان به‌صورت قرضی در بالاخانه‌ای در تکیهٔ دولت روبروی بانک ملی ایران تأسیس کرد.

بانک صادرات

در یکی از جلسات شرکت سیروان شرکا به صادرات پرمنفعت سنگ معدن اشاره می‌کنند و خواستار تأسیس شرکتی به این منظور می‌شوند. مفرح به‌جای راه‌اندازی یک شرکت در زمینهٔ صادرات سنگ معدن، پیشنهاد تأسیس یک بانک خصوصی را پیش می‌کشد و می‌گوید: «از کل اسکناس‌ها و مسکوکات منتشره تنها حدود ۱۱ درصد آن در اختیار بانک‌های ملی، سپه، رهنی و کشاورزی است و از ۸۹ درصد بقیه مقدار بسیار کمی برای دادوستد نقدی در جیب و کیف مردم است و مابقی پول‌ها که مقدارشان بسیار زیاد است در صندوقچه‌های شخصی یا درون متکاها به‌صورت راکد مانده‌اند. پس اگر بانکی بیاید و اعتماد مردم را جلب کند ۸۹ درصد نقدینگی کشور را در اختیار خواهد گرفت و اقتصاد کشور را متحول خواهد ساخت».
این استدلال مفرح استقبال شرکا را برای تأسیس یک بانک خصوصی برمی‌انگیزاند و این‌چنین سنگ بنای اولیهٔ بانک صادرات بنیان نهاده شد. بدین‌ترتیب بعد از تأسیس بانک، مفرح از ادوارد ژوزف که در آن زمان از کارشناسان بانکی خوش‌نام بود، برای مدیریت عاملی بانک دعوت کرد. ادوارد ژوزف حدود دو سال مدیرعامل بانک صادرات و معادن ایران بود. بعد از ژوزف، مفرح به‌عنوان مدیرعامل انتخاب و تا اواخر ۱۳۵۶ در این سمت باقی بود. در همین سال از سمت خود کناره‌گیری کرد و در خرداد ۱۳۵۷ به‌طورکلی از بانک استعفا کرد. زمانی که او مدیرعامل بانک شد، ۳۸ سال بیشتر نداشت.

نوآوری‌ها

تأسیس دبیرستان بانکداری یکی از شاهکارهای مدیریتی مفرح بوده‌است. این دبیرستان که به منظور تأمین کار متخصص بانک تشکیل شده‌بود، از دانش‌آموزان علاقه‌مند برای تحصیل و پشت سر گذاردن دورهٔ چهارساله کلاس‌ها دعوت به عمل می‌آورد تا مدرک دیپلم بانکداری را بگیرند و در صورت تمایل به استخدام بانک صادرات نیز درآیند.
بانک صادرات با مدیریت محمدعلی مفرح یک موفقیت بی‌نظیر دیگر را نیز تجربه کرد، و آن حضور شعب این بانک در خارج از کشور بود که بیش‌تر آن‌ها در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و بقیه در لبنان، مصر، یونان، آلمان، فرانسه، انگلستان و آمریکا ایجاد شد. علاوه بر این در مدت مدیریت محمدعلی مفرح، تعداد شعب از یک شعبه در سال ۱۳۳۱، به پانصد شعبه در سال ۱۳۴۰ و در سال ۱۳۵۰ به سه هزار و در سال ۱۳۵۷ به سه هزار و پانصد شعبه بالغ شد؛ در سال‌های ۱۹۷۵ تا ۷۶ میلادی بانک صادرات ایران در ردیف یکی از صد بانک برتر جهان قرار گرفت؛ اوایل سال‌های چهل تمامی سهام بانک بین کارمندان تقسیم شد و در اواخر ۱۳۵۶ تعداد پرونده‌های اعتباری بانک به ۸۵۰ میلیون فقره می‌رسید.
 در مورد این چهره که از او در تاریخ بانکداری ایران به نیکی یاد می‌کنند، اطلاعات کمی وجود دارد. سرهنگ ستاد هوایی غلامرضا منصور رحمانی در مورد او می‌گوید: «در حدود تشخیص من بالمقایسه با تمام مردان سیاسی، نظامی و مالی که در دنیا دیدم، مهندس مفرح شخصی بود فوق‌العاده و خودساخته». مفرح یک مؤسسه بانکی را در واقع از «هیچ» یعنی از چند قطعه «سفته» به وجود آورد، گرداند، توسعه داد و آن را به‌صورت بزرگ‌ترین سازمان بانکی ایران (بعد از بانک ملی) تحویل جامعه داد که چند هزار خانواده ایرانی از کار در آن به زندگی شرافتمندانه رسیدند.