محسن خلیلی عراقی

محسن خلیلی عراقی (زادهٔ ۱۳۰۸ در تهران) صنعت‌گر ایرانی و بنیان‌گذار شرکت بوتان است. 

زندگی شخصی

محسن خلیلی در پنجم تیرماه سال ۱۳۰۸ در خانواده‌ای صنعت‌پیشه در تهران متولد شد. کودکی و نوجوانی را در محلهٔ دربند در شمال تهران گذراند. پدرش محمود خلیلی، کارخانهٔ برق دولتی اشکودا را با همکاری چکسلواکی برای تأمین برق تهران تأسیس کرد. محسن خلیلی دوران ابتدایی را در مدرسهٔ ۱۵ بهمن آغاز نمود و تا سیکل اول متوسطه در مدرسهٔ شاهپور تجریش درس خواند و بعد دورهٔ دبیرستان را در دبیرستان‌های ایرانشهر و البرز گذراند. در سال ۱۳۲۸ وارد دانشکدهٔ فنی دانشگاه تهران شد و در سال ۱۳۳۲ در رشتهٔ الکترومکانیک فارغ‌التحصیل شد.

زندگی حرفه‌ای

محسن خلیلی با فارغ‌التحصیلی از دانشگاه تهران و تأثیراتی که از کودتای ۲۸ مرداد گرفته بود، تصمیم گرفت که در رشتهٔ مهندسی ادامه تحصیل بدهد و از آن جایی‌که در مدرسه زبان فرانسه آموخته بود، تصمیم گرفت از دانشگاه سوربن فرانسه در رشتهٔ مهندسی پذیرش بگیرد که موفق هم شد، اما سفری که پدرش به آبادان داشت، مسیر زندگی او را برای همیشه تغییر داد.

محسن خلیلی می‌گوید: «زمانی که انگلیسی‌ها در ایران بودند، پدرم با تعدادی از دوستانش به آبادان رفته بود تا با آن‌ها صحبت کند و کارخانهٔ سیمان احداث کنند و سیمان مورد نیاز شرکت نفت را تولید کنند، اما مانند موارد دیگر موافقت نشد، زیرا انگلیسی‌ها اجازه نمی‌دادند که ما ترقی کنیم. پدرم با آبادانی‌ها رفقای نزدیکی بودند، او هم آن جا با LPG آشنا شده بود که در سیلندرها می‌ریختند و انگلیسی‌ها به‌صورت بسیار محدود در بعضی از خانه‌ها، دفاتر و ادارت به‌عنوان سوخت مصرف می‌کردند. بعد از این سفر پدرم نزد دکتر فلاح رئیس شرکت نفت رفت و موافقت او را برای استفاده از گاز مایع گرفت. آن زمان گاز مایع برای همه ناشناخته بود. در آبادان منطقه‌ای به نام منطقهٔ تولید ویژه بود که اصطلاحاً به آن SPA می‌گفتند؛ آن‌جا ترکیب بوتان و پروپان را عوض و آن را تبدیل به بنزین هواپیما می‌کردند. در آن جا با LPG آشنا شدم. آن زمان هواپیماها ملخی بود و در ایران به تعداد محدودی وجود داشت. پدرم پیشنهاد داد با او کار کنم. پاسخم مثبت بود. تصمیم گرفتم با پدرم همکاری کنم و گفتم: می‌خواهم با شما و برای صنعت کشور و تحصیل کار کنم. پدر گفت برای استفاده از گاز مایع اینجا هیچ چیزی وجود ندارد که یاد بگیریم، بهتر است به آمریکا و اروپا برویم و آنجا مطالعه کنیم و من نیز پذیرفتم».

بومی‌سازی صنعت گاز مایع

محسن و محمود خلیلی در فرانسه و آلمان از شرکت‌های متعددی بازدید کردند و در جریان تولید انواع اتصالات گازسوز، رگولاتورها، اجاق گاز رومیزی و ساخت سیلندر قرار گرفتند، اما نکتهٔ مهم این بود که همچنان چیز زیادی از گرفتن گاز مایع از پالایشگاه، حمل‌ونقل آن، سیلندر کردن و… نمی‌دانستند و اطلاعات چندانی هم دربارهٔ این موارد در اروپا وجود نداشت و همهٔ آدرس‌ها به آمریکا و البته تگزاس ختم می‌شد و برای همین محمود و محسن خلیلی عراقی به آمریکا سفر کردند. خود او در این باره می‌گوید: «این سفر من و پدرم در آمریکا ۶ ماه طول کشید و ما تا آن جایی که توانستیم مطالعه کردیم و ادبیات کار را جمع کردیم و اولین تجهیزات کار شامل رگولاتور، وسایل گازسوز، سیلندر، فرگاز و اجاق‌ها را سفارش دادیم. وقتی به ایران برگشتیم تأسیسات تپه سفید را راه‌اندازی و شروع به کار کردیم. برای مدت طولانی پالایشگاه آبادان محل برداشت گاز مایع بود و بعد پالایشگاه تهران و اصفهان هم اضافه شدند».

در واقع مهم‌ترین دستاورد سفر محسن خلیلی و پدرش به فرانسه، آلمان و آمریکا پایه‌گذاری صنعت گاز مایع در ایران است. محسن خلیلی همچنن پایه‌گذار صنعت LPG در ایران است و ۶۰ سال پیش منابع اصلی و به روزی همچون کتاب «بیوتین پروپین» را به ایران آورد و منتشر کرد و با همکاری افراد کارشناسی در شرکت نفت، وزارت کار و شرکت فرآورده‌های گاز که آن زمان تازه احداث شده بود، استانداردهای لازم را نوشت و پایه‌گذاری کرد.

راه‌اندازی شرکت بوتان

محسن خلیلی و پدرش بعد از مدتی در سال ۱۳۳۲ شرکت بوتان را با ۶ نفر راه‌اندازی و توزیع سیلندر گاز را شروع کردند. در کنار توزیع گاز مایع، محسن خلیلی برای توسعهٔ فرهنگ مصرف گاز مایع به فکر راه‌اندازی مجموعه‌ای صنعتی برای تولید لوازم خانگی گازسوز هم افتاد که کارش را از کارگاهی در زیرزمینی کوچک شروع کرد.

شرکت بوتان چند سال بعد از توزیع گاز و تولید لوازم گازسوز و البته گسترش مصرف گاز مایع در کشور و اقبال به استفاده از لوازم گازسوز در بین مردم، به فکر تولید سیلندر در داخل کشور افتاد و با گرفتن وام از بانک توسعهٔ صنعتی، کارخانه را راه‌اندازی کردند. شرکت بوتان در دههٔ ۴۰ و ۵۰ با افزایش مصرف گاز مایع در کشور و ورود شرکت‌های رقیب، توسعه و رشد سریعی را شاهد بود و در این بین برادران مهندس خلیلی هم که تحصیل‌کرده بودند به مجموعه اضافه شدند و به گفتهٔ محسن خلیلی، «شرکت بوتان را دو قسمت کردیم» قسمتی که برای توزیع گاز بود را من اداره می‌کردم و قسمتی هم که سازندگی است برادرانم مسئولیت‌اش را برعهده داشتند.

محسن خلیلی بخش عمده‌ای از فعالیت‌های خود را به توسعه و تقویت نهادهای صنفی و صنعتی اختصاص داده‌است. او پیش از انقلاب، در خرداد سال ۱۳۴۷ سندیکای شرکت‌های توزیع‌کنندهٔ گاز را با همکاری سه شرکت دیگر تشکیل داد که اکنون به عنوان انجمن صنفی کارفرمایان توزیع‌کنندهٔ گاز مایع ایران فعالیت می‌کند. کمی بعدتر در سال ۱۳۵۲ به عضویت سندیکای لوازم خانگی درآمد و عضو هیئت‌مدیرهٔ آن شد که اکنون با عنوان انجمن صنایع لوازم خانگی ایران فعالیت می‌کند.

فعالیت‌های صنفی

بعد از آن، در روزهای پرالتهاب بعد از انقلاب ۱۳۵۷، در حالی که بحث مصادرهٔ شرکت‌های بزرگ صنعتی داغ بود، محسن خلیلی به‌همراه گروهی پانزده نفره از صاحبان صنایع، انجمن مدیران صنایع را در اسفند ۱۳۵۹ بنیان نهادند تا با حفظ سرمایه‌های ملی بخش خصوصی، از آسیب‌های ملی‌شدن کم کنند و واحدهای تولیدی صنعتی را به تلاش برای حفظ و بقا امیدوار سازند. انجمن مدیران صنایع از اولین تشکل‌های صنعتی بعد از انقلاب است که توانست با همکاری کارشناسان اقتصادی و صنعتی، وضعیت صنعت کشور را بررسی و به‌عنوان بازوی مشورتی دولت عمل کند.
خلیلی در سال‌های بعد از انقلاب از اعضای فعال اتاق بازرگانی ایران بود، اما همچنان پیگیر تشکلی بود که تشکل‌ها و انجمن‌های صنعتی را زیر یک چتر گرد هم آورد. تلاش وی باعث شد تا سرانجام در مهرماه ۱۳۸۰ کنفدراسیون صنعت ایران با هدف توسعه و تقویت بخش خصوصی و تقویت تشکل‌گرایی و مشارکت در تصمیم‌سازی در سطح کلان به‌طور رسمی فعالیتش را شروع کند. محسن خلیلی علاوه بر تلاش برای تقویت و توسعهٔ تشکل‌های صنعتی، در فعالیت‌های اجتماعی نیز مشارکت داشته‌است. او از بنیان‌گذاران و عضو هیئت امنای مؤسسهٔ خیریهٔ حمایت از کودکان مبتلا به سرطان با نام اختصاری محک است که از سال ۱۳۷۰ فعالیتش را آغاز کرده‌است.

جوایز و افتخارات، خلاقیت‌ها

دریافت لوح‌تقدیر از معاون رییس‌جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه، لوح‌تقدیر از حوزه فرهنگی وزارت نفت، لوح‌تقدیر از جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران، لوح‌تقدیر از انجمن مهندسان مکانیک ایران، لوح‌تقدیر از مجمع آموزشی ناشنوایان نیمروز، لوح‌تقدیر پیشکسوت صنعت از ریاست‌جمهوری در سال ۱۳۸۱، لوح‌تقدیر از جشنواره قهرمانان صنعت ایران، لوح‌تقدیر از وزیر صنایع به مناسبت همایش بزرگداشت روز صنعت و معدن سال ۱۳۸۴، لوح‌تقدیر از سازمان برنامه و بودجه و لوح‌تقدیر از انجمن مدیران صنایع، در ویترین افتخارات علمی وی دیده می‌شود.