محمدتقی توکلی

محمدتقی توکلی (زادهٔ ۱۳۱۰ در تبریز – درگذشتهٔ ۱۳۹۷ در تبریز) کارآفرین ایرانی و مالک کبریت توکلی بود.

زندگی شخصی

تقی کبریت‌ساز توکلی ۷ فرزند (دو دختر و ۵ پسر) داشت که در بین آن‌ها محمد تقی بیش از دیگران علاقه به صنعت، تولید و کارآفرینی داشت. وی در دهم دی ماه ۱۳۱۰ در تبریز به دنیا آمد. در ۶ سالگی به مدارس قدیمی راه یافت و پس از گذراندن دوره دبیرستان در کالج آمریکایی‌ها یا همان مدرسهٔ البرز امروز در تهران، برای ادامه تحصیل راهی میشیگان آمریکا شد و توانست مدرک مهندسی خود را در رشته مکانیک اخذ کند.

زندگی حرفه‌ای

تقی توکلی پس از مهاجرت به تبریز با توجه به اینکه در قفقاز با تولید کبریت آشنایی پیدا کرده‌بود، در سال ۱۲۹۷ یعنی یک قرن پیش اولین کارگاه و کارخانه تولید کبریت را راه‌اندازی کرد و از آن پس به تقی کبریت‌ساز توکلی شهره شد. به دلیل مزاحمت برخی افراد در آن دوران، کارخانه در تبریز مهروموم شد و در سال ۱۳۱۳ محمدتقی به‌همراه پدرش به تهران آمد و در خیابان ناصرخسرو کوچهٔ خدابنده‌لوها، منزل معتصم‌الملک، دو تا اتاق اجاره کردند. در سال ۱۳۱۷ شمسی مجدداً کبریت‌سازی در تبریز احیا شد. در زمان اشغال ایران در شهریور ۱۳۲۰ حدود ۸۰۰ نفر کارگر در کارخانهٔ کبریت‌سازی وجود داشت و کارها به‌صورت دستی و ماشینی انجام می‌شد. اما با آمدن متفقین دوباره همه‌چیز بهم ریخت.

کبریت توکلی و ماشین‌سازی تبریز

در سال ۱۳۳۷ شمسی همزمان با درگذشت تقی توکلی، محمدتقی از آمریکا به ایران بازگشت و به‌همراه برادرانش دست به اصلاح ساختار و نوسازی کارخانهٔ کبریت توکلی و توسعهٔ کارخانهٔ برق توکلی (نخستین کارخانهٔ برق خصوصی ایران) زد. برای کارخانهٔ کبریت‌سازی، دستگاه عظیم اتوماتیک را که ترکیبی از تکنولوژی فرانسه، آلمان و آمریکا بود، از آلمان خریداری و نصب کردند. محمد تقی توکلی در سال ۱۳۴۲ به این فکر افتاد که با دورریز چوب‌های کارخانه کبریت‌سازی، کاری انجام دهد و همین موضوع به راه‌اندازی نخستین کارخانهٔ نئوپان‌سازی و کابینت‌سازی منجر شد.
بیشتر مردم آذربایجان عمدهٔ کار او را احداث کارخانهٔ ماشین‌سازی تبریز می‌دانند که در سال ۱۳۴۶ هجری‌شمسی در منطقهٔ غرب تبریز احداث شد و در نهایت با تلاش او این کارخانه با همکاری چکسلواکی راه‌اندازی شد. اما اکثریت کارخانه‌های همجوار مانند پمپ‌ایران، موتوژن، ایدم، کمپرسورسازی، و شرکت گسترش صنایع ریلی، نیز بخشی از خدمات این مرد صنعت به‌شمار می‌رود.
او به مدت ۹ سال به‌عنوان اولین مدیرعامل در کارخانهٔ ماشین‌سازی تبریز فعالیت کرد. توکلی در سال ۱۳۵۶، زمانی که کشور با مشکل کمبود برق روبه‌رو بود، به وزارت نیرو دعوت شد و سرانجام پس از ۲۰ ماه، بدون دریافت حقوق دولتی کناره‌گیری کرد و به کار صنعت بازگشت. در اواخر دههٔ ۱۳۶۰ زمانی که کارخانهٔ کبریت‌سازی به ورشکستگی افتاده بود، از تقی توکلی که در خارج بود دعوت شد که به ایران بازگردد تا کارخانه ورشکسته با ۴۱۰ میلیون تومان بدهی انباشته را دوباره احیا کند.
توکلی به‌همراه پدرش خدمات بسیاری را به صنعت کشور انجام داده‌اند که از میان این خدمات می‌توان به احداث کارخانهٔ کبریت توکلی، راه‌اندازی اولین کارخانهٔ برق خصوصی، احداث کارخانهٔ نئوپان، احداث کارخانهٔ فورمیکاسازی و احداث کارخانهٔ نئوپان روکش‌دار اشاره کرد. کارخانه‌هایی که دستگاه‌های آن از کشورهای آلمان‌شرقی، آلمان غربی و یوگسلاوی خریداری و مورد استفاده قرار گرفته‌اند.